Dzielić włos na czworo pochodzi z francuskiego czy we francuskim z polskiego?
Związek frazeologiczny dzielić (w innej wersji: rozszczepiać) włos na czworo oznacza 'zbyt dokładnie coś analizować, niepotrzebnie coś roztrząsać’. Zwrot ten funkcjonuje w innych językach, m.in. wł. spaccare il capello in quattro czy fr. couper les cheveux en quatre (dosł. 'przecinać, ciąć włos na czworo’). W publikacji Georges’a Planellesa „Les 1001 expressions préférées des Français” można odnaleźć informację, że frazeologizm ten pojawił się w języku francuskim w XVII wieku. Zwrot ten został spopularyzowany przez Marcela Prousta tworzącego na przełomie XIX i XX wieku. Ani w „Słowniku polszczyzny XVI wieku”, ani w żadnym ze słowników języka polskiego z doby nowopolskiej (Lindego, warszawskim i wileńskim) nie odnotowano tego związku frazeologicznego, co może sugerować, że nie był wtedy u nas w powszechnym użyciu. Jednoznaczne rozstrzygnięcie pochodzenia frazeologizmów jest jednak o wiele trudniejszym zadaniem niż ustalenie pochodzenia pojedynczych leksemów. Niejednokrotnie zdarza się, że takie samo bądź zbliżone połączenie wyrazowe funkcjonuje równolegle w kilku różnych językach.
Katarzyna Burska
konsultacja: Anita Staroń, Magdalena Koźluk – Instytut Romanistyki UŁ