Dzień dobry,
proszę o sprawdzenie poprawności polecenia w książce dla dzieci.
Których przedmiotów jest po jeden? Połącz je linią z liczbą 1.
Chodzi mi o formę liczebnika w pierwszym zdaniu („po jeden” czy „po jednym”). Czy jest poprawna?
Dziękuję
Przyimek po łączy się najczęściej z rzeczownikiem lub przymiotnikiem w miejscowniku, np. po wąskiej drodze, po iglastym lesie. Nakreślony przez Panią kontekst jest jednak specyficzny. To sytuacja, gdy wyrażenie ze wspomnianym przyimkiem pełni funkcję wyodrębniającą. Powiemy dla przykładu poproszę po jednym batoniku, po jednym pączku, zakładając, że istnieją różne grupy produktów, spośród których dokonujemy wyboru. Można też dodać, że wskazany przyimek współtworzy określenia miary i wartości. Nie wchodząc jednak w niuanse znaczeniowe, warto dodać uwagę natury formalnej.
Jakkolwiek liczebniki większe od jeden pozostają w tej konstrukcji w formie biernika: po (kogo? co?) dwa pączki, po siedemnaście pączków, to słowo wskazujące pojedynczy przedmiot stawiane jest w formie miejscownika: po jednym pączku, po jednym zaproszeniu, po jednej linijce. Dostrzeżemy to w przywołanej przez Panią strukturze, jeśli męski rodzaj liczebnika zastąpimy rodzajem żeńskim, por. Których oznak jest po jednej? lub nijakim: Których zaproszeń jest po jednym?
Odchodząc od zagadnień poprawności gramatycznej, trzeba podkreślić, że pytanie skonstruowane przez autora książki można dopracować pod względem stylistycznym. Czy nie lepiej byłoby pisać o przedmiotach, które występują pojedynczo lub np. nie mają pary? Wydaje się, że użycie wskazanych sformułowań korespondowałoby ze zwyczajem i nie koncentrowało uwagi czytelnika na budzącej wątpliwości formie pytania.
Bartłomiej Cieśla