Dzień dobry. Mam pytanie dotyczące pisowni wyrażeń typu „długodziałający”, „szybkodziałający”, „wolnodziałający”. Opracowania zalecają pisownię rozdzielną:

http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/dlugo-dzialajace-i-krotko-dzialajace;5515.html

Łączna jest dopuszczalna, gdy „wyrażenia wskazujące na trwałą, a nie doraźną właściwość obiektu”. Moje pytanie dotyczy tego, czy szybko/wolnodziałający w wypadku np. nawozu to jego trwała czy doraźna cecha? W Internecie można się spotkać z różną pisownią (np. http://www.grower-solutions.pl/nawozy-szkolkarskie/16-multigro-18-6-184-25kg-otoczkowany-nawoz-wolnodzialajacy.html, http://www.farma-malecki.pl/index.php?p1283,multicote-4m-15-7-15-2-25kg-haifa-otoczkowany-nawoz-wolnodzialajacy-coated-slow-acting-fertilizer mają pisownię łączną, ale jeszcze więcej przykładów można znaleźć na pisownię rozłączną, więc to o niczym nie świadczy. Ale w czasopismach naukowych, które przeszły przez etap redakcji językowej, z reguły mamy pisownię rozłączną.

Moim zdaniem, jeżeli jak w tym fragmencie:  

„azot (podstawowy składnik decydujący o wzroście) w dwóch formach, a mianowicie wolnodziałającej (wiązanej w glebie) oraz szybkodziałającej (słabiej wiązanej w glebie)” (za: http://www.fungichem.pl/azofoska-granulowana-3-kg.html)

wolnodziałający ma znaczenie 'nawóz z azotem wiązanym w glebie’, a szybkodziałający 'nawóz z azotem słabo wiązanym w glebie’, można chyba mówić o scaleniu się składników wyrażenia i nowym terminie, a nie tylko o wyrażeniu przysłówek+imiesłów.

Jakie jest stanowisko Poradni w tej sprawie?

 

Poruszony przez Pana problem dotyczy wielu wyrażeń, w których pierwszy jest przysłówkiem, a drugi imiesłowem odmiennym lub przymiotnikiem określanym przez ten przysłówek. Takie zestawienia zazwyczaj piszemy rozdzielnie (np. cicho pisząca maszyna, daleko idący wniosek, zdalnie kierowany samochód, głośno mówiący lektor). W „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” pod red. E. Polańskiego znajduje się uwaga, iż niektóre wyrażenia tego typu scaliły się i traktowane są jako wyrazy pisane łącznie. Dzieje się tak wtedy, kiedy składniki tych połączeń nie wykazują już doraźnej cechy obiektu, lecz stanowią o jego trwałej właściwości (np. zestaw głośnomówiący, płyta długogrająca).

Rozbieżności w zapisie przywołanych przez Pana wyrażeń (wolno działający/ wolnodziałający i szybko działający/szybkodziałający nawóz) świadczą o tym, że określenia te jeszcze się nie zleksykalizowały. Autorzy tekstów więc trochę intuicyjnie do tego podchodzą, niektórzy piszą łącznie, inni rozłącznie.

W moim przekonaniu kluczowe powinno być tutaj stanowisko badaczy, którzy zajmują się nawozami. Jeśli rzeczywiście, tak jak Pan to przedstawił, wolnodziałający i szybkodziałający są określeniami trwałych właściwości nawozów to zapis powinien być łączny. W przeciwnym razie pozostaje pisownia rozdzielna.

Elwira Olejniczak