Dzień dobry.
Zaintrygowała mnie ostatnio kwestia tego, czy „wydaje się / zdaje się” nie łączy się tylko z czasownikiem posiłkowym być czy też również z każdym innym bezokolicznikiem.
Wydaje się / zdaje się być zmęczony – niepoprawne.
Wydaje się / zdaje się zmieniać na lepsze – ???
Czy w tym drugim wypadku jest jakaś różnica między „wydaje się” i „zdaje się”?
Z góry bardzo dziękuję za odpowiedź.
Pozdrawiam serdecznie,
Urszula Gardner
W Pani pytaniu pojawiły się dwa zagadnienia, a zatem po kolei:
Połączenie czasownika wydawać się/zdawać się z czasownikiem być jest niepoprawne wówczas, gdy kolejnym elementem zwrotu jest przymiotnik – ktoś wydawał się być jakiś, coś wydawało się być jakieś, np. *On wydawał się być smutny; Droga wydawała się być daleka Są to kalki angielskiego zwrotu typu He seems to be sad. W konstrukcjach tego typu jest oczywisty nadmiar znaczeniowy – czasownik być nie jest tam potrzebny, a zdania powinny brzmieć: On wydawał się smutny, Droga wydawała się daleka.
Druga kwestia, tzn. poprawność połączenia czasowników wydawać się, zdawać się z czasownikiem w bezokoliczniku jest trochę niejednoznaczna. „Wielki słownik poprawnej polszczyzny” (2014) oba te wyrazy definiuje tak samo, tzn. 'być przez kogoś widzianym w jakiś sposób, wywoływać jakieś wrażenie, wyglądać jakoś w czyichś oczach’, jednak przykład połączenia z bezokolicznikiem podaje tylko w odniesieniu do zdawać się: Zdawała się drzemać, a wszystko słyszała. Można się więc zastanawiać, czy brak informacji o podobnej łączliwości czasownika wydawać się świadczy o jej niepoprawności, czy synonimiczność obu form pozwala uznać ich składnię za tożsamą. Jednoznaczne udzielenie odpowiedzi na to pytanie nie jest łatwe, ponieważ obie sytuacje są możliwe. Pozostaje więc zdać się na subiektywne wyczucie językowe, na podstawie którego forma Wydawała się drzemać, a wszystko słyszała wydaje się (!) akceptowalna.
Izabela Różycka