Szanowni Państwo!
Czy istnieje jakiś praktyczny sposób na odróżnienie przymiotnika od imiesłowu przymiotnikowego?
Czy poniższe części mowy to przymiotniki czy imiesłowy?
czytelny, pomalowany, zieleniejacy.
Z poważaniem
J.K.

Rzeczywiście, przymiotniki oraz imiesłowy mogą mieć identyczne zakończenie. By rozstrzygnąć, z która formą mamy do czynienia, warto pamiętać o kilku wskazówkach:

  1. Przymiotnikiem jest forma niepochodząca od czasownika, np. leśny.
  2. Przymiotnikiem jest forma wskazująca na stałą, a nie doraźną własność obiektu (imiesłowy można sparafrazować, używając do tego wyrażenia w tej chwili, np. odkładana książka <taka, którą w tej chwili ktoś odkłada>. Jedna forma może być i przymiotnikiem, i imiesłowem w zależności od tego, czy opisuje własność stałą, czy doraźną (np. wyplatany fotel <stała cecha; doraźna czynność wykonywana w danym momencie w trakcie produkcji’; niepalący człowiek <w danej chwili; w ogóle>)
  3. Przymiotnikiem jest forma nazywająca własność, co do której nie można wskazać, że pojawia się pod wpływem działania czegoś lub kogoś, np. najedzony człowiek <*taki, którego ktoś najadł’>. Wskazany wyraz jest przymiotnikiem.
  4.  Przymiotnikiem jest forma, której zaprzeczona postać nie funkcjonuje jako imiesłów, np. zwarty – luźny, niezwarty (obie formy antonimiczne używane są w polszczyźnie jako przymiotniki).

Ponieważ jak wynika ze wskazania nr 2, jedna forma może być zarówno imiesłowem, jak i przymiotnikiem – określając przynależność kategorialną słowa, powinniśmy zestawić je z wyrazem nadrzędnym. Czytelny to przymiotnik, bo nazywa stałą cechę (por. czytelne pismo). Zieleniejący zaś to imiesłów, bo wskazuje na doraźną cechę obiektu (zieleniejące drzewa). Napisany wskazuje na czynność, która zaszła pod wpływem czyjegoś działania – będzie więc to imiesłów.

Proszę też pamiętać o najprostszym skojarzeniu – przymiotnik nazywa cechę, imiesłów wskazuje na czynność lub stan, które możemy dookreślić w czasie.

Bartłomiej Cieśla