Szanowna Poradnio,
mam problem z referencją w zdaniu: O tym, jak ważny jest dla mnie rozwój w tym kierunku, świadczy lista podejmowanych przeze mnie z własnej inicjatywy praktyk, staży i projektów, przy których współpracowałam. Nie jestem pewna, czy zdanie podrzędne (przy których współpracowałam) odnosi się tylko do ostatniego składnika wyliczenia, czy do wszystkich składających się na nie elementów. Czytałam na stronie Poradni PWN, że zdanie wprowadzane zaimkiem który najczęściej nawiązuje do treści ostatniego wymienionego przed nim rzeczownika, ale pomimo to nadal mam wątpliwości (w przytoczonym przeze mnie zdaniu wszytkie elementy wyliczenia mają tę samą liczbę).
Bardzo proszę o podpowiedź, jak postępować w tego typu sytuacjach. Zależałoby mi na tym, żeby zdanie podrzędne nawiązywało wyłącznie do ostatniego członu, nie zaś do wszystkich.
Z poważaniem
Iga Pac
Zaimek który rzeczywiście odnosi się do ostatniego rzeczownika w zdaniu nadrzędnym. W przytoczonym zdaniu będzie się zatem odwoływał do projektów. Oprócz kolejności wyrazów świadczy o tym także łączliwość czasownika współpracować – może on bowiem łączyć się z projektami, ale nie ze stażami czy praktykami. Skoro mówimy o łączliwości wyrazowej, to warto jeszcze zwrócić uwagę na to, że raczej odbywa się praktyki i staże, niż podejmuje. Sugerowałabym przekształcenie omawianego wypowiedzenia na: O tym, jak ważny jest dla mnie rozwój w tym kierunku, świadczy lista odbytych przeze mnie z własnej inicjatywy praktyk i staży, a także projektów, przy których współpracowałam.
Katarzyna Burska