Dzień dobry!
Czy mieści się w normie języka potocznego, na przykład w rozmowie z przyjacielem, korzystanie z imiesłowów? Bardzo podobają mi się takie zdania, w moim mniemaniu wzbogacają wypowiedzi, ale rzadko słyszę je u innych ludzi. Na przykład powiem: „zobaczywszy ją, od razu wróciłem wspomnieniami do dawnych czasów”. Jak prawidłowo wymawiać imiesłowy? W przypadku „dotarłszy” mówić tak, jak jest napisane? A może dotarwszy, dotarszy?
Pozdrawiam serdecznie.
Pana pytanie, jak rozumiem na podstawie podanego przykładu, dotyczy tzw. imiesłowów przysłówkowych, a jeszcze dokładniej, imiesłowu przysłówkowego uprzedniego (zjadłszy, usiadłszy, powiedziawszy, zrobiwszy, napisawszy itp.), za pomocą którego wyrażamy czynność wcześniejszą niż czynność wyrażona osobową formą czasownika. Pozostałe imiesłowy, tzn. przymiotnikowy czynny (piszący, mówiący, leżący, jedzący), przymiotnikowy bierny (na/pisany, z/robiony, powiedziany, z/jedzony) funkcjonują we wszystkich rejestrach współczesnej polszczyzny, często utożsamiane po prostu z przymiotnikami. Imiesłów przysłówkowy współczesny (pisząc, mówiąc, leżąc, jedząc) także ma dość dużą frekwencję w tekstach, choć niestety, często bywa używany niepoprawnie, co oznacza, że dla użytkowników języka polskiego forma ta staje się nieoczywista i trudna. Natomiast przywołany przez Pana imiesłów przysłówkowy uprzedni niemal całkowicie znikł ze współczesnej polszczyzny, a z cała pewnością nie bywa używany w polszczyźnie potocznej, która cechuje się nieskomplikowaną budową zdań. Zaletą tej odmiany języka jest jednak to, że panują w niej mniejsze ograniczenia niż w odmianach o charakterze oficjalnym, co oznacza, że akceptowalne będą w niej takie formy, które są zrozumiałe dla odbiorcy. Jeżeli zatem Panu taka forma się podoba, a przyjaciel, z którym Pan rozmawia, ją rozumie, proszę jej spokojnie używać nadal. Jednakże trzeba pamiętać, że stosowanie form językowych bardziej wyszukanych, niż tego wymaga sytuacja komunikacyjna, powinno być konsekwentne, co oznacza, że staranności składniowej powinna towarzyszyć staranność wymowy, a zatem odróżniamy formy utworzone przyrostkiem -łszy (usiadłszy, zjadłszy, dotarłszy) od tych, które utworzone zostały przyrostkiem -wszy (napisawszy, zrobiwszy, powiedziawszy).
Izabela Różycka