Czym wytłumaczyć przecinek w przytoczonym wypowiedzeniu: „Skazany, będzie odwołany”? Uprzejmie dziękuję za poradę językową.
Jan T.
Zacznijmy od oczywistości. Myśli formułowane w języku polskim mogą być przekazywane dwojako: jako wypowiedzi mówione albo jako teksty pisane. Kiedy mówimy, używamy nie tylko słów. Zawsze towarzyszy im odpowiednia modulacja tonu (tzw. intonacja), zmiana tempa mowy, czasem zawieszenie głosu. Tekst pisany pozbawiony jest elementów niewerbalnych, które nierzadko modyfikują wypowiedź. Aby więc chociaż częściowo oddać na piśmie dodatkowe składniki mowy, dodajemy umowne znaki przestankowe (interpunkcyjne). Pozwalają one pokazać w tekście pisanym zależności i związki składniowe między wyrazami i wypowiedzeniami (funkcja składniowa), a przez to umożliwiają prawidłowe odczytanie tekstu. Mogą też coś uwypuklić (funkcja znaczeniowa), sugerować określony sposób odczytania zapisanego tekstu (funkcja rytmiczna interpunkcji). Przytoczone przez Pana wypowiedzenie to nie zdanie pojedyncze (z podmiotem – kto? co? – skazany i orzeczeniem będzie odwołany), lecz wypowiedzenie złożone z równoważnika zdania (skazany, w domyśle został skazany) i zdania składającego się z orzeczenia złożonego (będzie odwołany). W mowie powinna towarzyszyć mu odpowiednia intonacja. Wypowiedzenia złożone bezspójnikowe oddzielamy przecinkiem. W mowie antykadencja i kadencja rozdzielają oraz grupują wyrazy pod względem składniowym i znaczeniowym. Sens tego wypowiedzenia jest więc następujący: został skazany, więc będzie odwołany. Na zakończenie – proszę porównać następujące przykłady, w których interpunkcja (odzwierciedlająca intonację i frazowanie) odgrywa zasadniczą rolę: 1) powiesić, nie można zwolnić! 2) powiesić nie można, zwolnić!
Katarzyna Jachimowska