Co decyduje o tym, że dane mofemy są zaliczane do morfemów gramatycznych (długipis/długopisy, morfem -y – tworzący formę liczby mnogiej wyrazu) a inne do morfemów słowotwórczyk (kot/kotek) ?

 

Dzień dobry,
zacznijmy od definicji:

Morfem gramatyczny to najmniejsza jednostka języka posiadająca znaczenie i pełniąca funkcję gramatyczną. Oznacza to, że służy ona przede wszystkim do tego, by wskazywać relacje, które zachodzą między elementami tekstu, lub modyfikować znaczenie tych elementów. W polszczyźnie do morfemów gramatycznych zaliczamy:

  1. morfemy związane, czyli słowotwórcze (których funkcja polega na tworzeniu nowych leksemów opartych na już istniejących, np. przyrostek –arz: piekarz, stolarz; przedrostek przy-: przydługi, przygłuchy) oraz morfemy fleksyjne (które tworzą formy fleksyjne wyrazu, np. dom-u; chodzi-ł–a);
  2. morfemy swobodne, np. przyimki proste (np. nad, obok, od), spójniki (np. i, czy, ani), partykuły (np. by), wykrzykniki (np. hej, halo).

Definicja ta wskazuje wyraźnie, że pojęcie morfemu gramatycznego jest szersze od pojęcia morfemu słowotwórczego, bowiem dotyczy także morfemów fleksyjnych czy morfemów swobodnych.

Pozdrawiam
Agnieszka Wierzbicka