Serdecznie proszę o rozwianie wątpliwości, czy (opierając się na podanych niżej definicjach) stwierdzenia „piekielne piekło” oraz „owych i tych” możemy uznać za tautologię?
Definicja (SJP): „1. wyrażenie złożone z wyrazów o takim samym lub bardzo podobnym znaczeniu, zwykle oceniane jako błąd, np. cofać się w tył; pleonazm, tautologizm;. Definicja (Polszczyzna na co dzień red. Mirosław Bańko): „To połączenie wyrazów znaczeniowo tożsamych lub taka konstrukcja zdaniowa, w której człony gramatycznie niepowiązane ze sobą bezpośrednio, często oddalone, powielają dokładnie tę samą treść. Oto przykłady błędnych konstrukcji tego rodzaju: bilateralne stosunki dwustronne; jednocześnie, w tym samym czasie; klimat i atmosfera (spotkania); nielegalny i niezgodny z prawem; ostentacyjnie, na pokaz; podwoić się i wzrosnąć o 100%; twórczy i kreatywny (człowiek); tylko same (zalety); wbrew pozorom, jak mogłoby się wydawać; wiele licznych (wad); z kolei, następnie.

Zgodnie ze wskazanymi definicjami przytoczone połączenie: piekielne piekło zawiera wyrazy tożsame znaczeniowo. Przymiotnik piekielny ma w polszczyźnie różne znaczenia. Definiowany jest po 1. jako `dotyczący piekła, taki jak w piekle, pochodzący z piekła; będący piekłem`, np. piekielne duchy, moce; ogień piekielny`; po 2. `bardzo intensywny, ogromny, silny (zwykle o czymś przykrym)`, np. piekielna awantura; piekielny ból, hałas i po 3. `przynoszący zło, budzący strach, grozę: zły, groźny`, np. piekielna baba; piekielny dzień.

W stylu artystycznym wyrażenie piekielne piekło może być świadomym zabiegiem stylistycznym, który służy hiperbolizacji.

W przypadku zaimków: ów i ten w zależności od kontekstu mogą one powielać tę samą treść albo oznaczać `osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną; ten lub inny, niektóry, niejeden`, np. Ten i ów coś powiedział.

Warto dodać, że do języka weszła pewna grupa wyrażeń lub zwrotów, będących nośnikami takich samych lub podobnych treści, które przekształciły się w poprawne związki frazeologiczne, np. krótko i węzłowato; tylko i wyłącznie.

 

Beata Burska-Ratajczyk