Szanowni Państwo,
czy w poniższych zdaniach mamy do czynienia z wołaczem, co wymaga wyodrębnienia przecinkami, czy też nie?
(1) Możesz się, waćpan, nacieszyć mieszkaniem!
(2) Jeśli jesteście, panowie, gotowi, to może zaczniemy?
(3) Kup sobie, pani, kapcie.
Nadmienię, ze tego typu zdania w NKJP są prezentowane z przecinkiem lub bez.
Z poważaniem
Witold Milczarek

We wszystkich znanych mi poradnikach językowych zwraca się uwagę, że wyraz w wołaczu należy wydzielić przecinkami. Robimy to nawet wtedy, gdy postawienie znaku interpunkcyjnego negatywnie wpłynie na rytm wypowiedzenia. Większość autorów podkreśla też konieczność wydzielenia wszystkich form stanowiących bezpośredni zwrot do odbiorcy, np. Jacek, szybko przyjedź!

Praktyka językowa dowodzi jednak, że słów pan i pani używanych w funkcji adresatywnej – niezależnie od tego, czy mają postać wołacza czy mianownika – zasadniczo nie wydziela się przecinkami, por. Mógłby pan ustąpić miejsca? Widziała pani mojego ojca?  Mogliby panowie ustąpić miejsca? Są panie gotowe? Sytuacja zmienia się, gdy któryś z wyrazów wchodzi w skład dwu- lub kilkuelementowej formuły grzecznościowej umieszczanej zwykle na początku zdania, np. Szanowny panie, tak nie można!; Wczoraj, droga pani, widziałem, jak zaczęto remontować elewację, lub odczuwany jest jako wyraźne wtrącenie. Te same wskazania można odnieść do archaicznego już słowa waćpan będącego mianownikową formą sygnalizującą bezpośredni zwrot do odbiorcy. Stąd wniosek, że we wszystkich tych zdaniach przecinki są niepotrzebne. Oczywiście można przyjąć interpretację, że w komunikacie 2. wyraz panowie pełni funkcję autopoprawki podkreślającej rangę rozmówców, w tym sensie ma charakter wtrącenia, jednak jest to wyjaśnienie mało przekonujące.

Bezwarunkowo nie wydzielamy przecinkami form mianownikowych zastępujących wołacz, które towarzyszą czasownikom w trybie rozkazującym. Konstrukcje tego typu mają charakter kolokwialny, nie są zwrotami grzecznościowymi i wymagają innego przestankowania, np. Nie zawracaj mi sąsiad głowy o tej godzinie, Sprzedaj mi pan dwa kilo ziemniaków (por. Poradnik interpunkcyjny autorstwa E. Polańskiego, M. Szopy i E. Dereń).

Bartłomiej Cieśla