Dzień dobry,
w jakiej formie powinna być przydawka w podanym zdaniu:
Więcej mąki leżało rozrzuconej czy rozrzucone na podłodze.
Mąka pokrywała cały blat, jeszcze więcej było rozrzucone/rozrzuconej na podłodze.
Jaką zasadę gramatyczną należy tu zastosować?
Pozdrawiam
Jeśli przyjmiemy, że w pierwszym przywołanym zdaniu określenie rozrzuconej/rozrzucone jest przydawką i należy do grupy podmiotu to wówczas wyraz ten powinien przyjąć formę rozrzuconej. Należałoby jednak zmienić szyk na taki, który pozwoli uniknąć niejednoznaczności, np.: „Więcej rozrzuconej mąki leżało na podłodze”. W języku polskim przymiotniki i imiesłowy, które pełnią funkcję przydawki, zgadzają się z określanym rzeczownikiem pod względem rodzaju, liczby i przypadka. Rzeczownik mąki jest rodzaju żeńskiego i ma formę dopełniacza liczby pojedynczej. W związku z tym imiesłów musi przyjąć formę żeńską, dopełniaczową (czyli rozrzuconej).
Inaczej sytuacja będzie wyglądała, jeśli leksem rozrzucone potraktujemy jako składnik grupy orzeczenia, okolicznik dookreślający sposób ułożenia mąki na podłodze. Na takie właśnie rozumienie zdania może wskazywać nienaturalny szyk składniowy. Analiza gramatyczna pokazuje, że w zdaniu mamy podmiot logiczny więcej mąki, w którym słowo więcej jest zaimkiem liczebnym. Czasownik leżało (w 3. osobie liczby pojedynczej, rodzaju nijakiego) jest logicznie dopasowany do formy gramatycznej podmiotu więcej mąki. Jeśli zapytamy o okolicznik (W jaki charakterystyczny sposób leżało na podłodze to więcej mąki?) to musimy użyć sformułowania leżało rozrzucone.
W drugim przywołanym przykładzie mamy konstrukcję z orzeczeniem imiennym. Zaimek liczebny nieokreślony wiele i jego stopień wyższy więcej łączą się z określanymi rzeczownikami związkiem rządu, co oznacza, że wymagają formy dopełniacza, np. więcej mąki, więcej spraw. Jeśli w zdaniu z orzeczeniem imiennym wyrazy tego typu tworzą grupę podmiotu, to wpływa to na dopełniaczową formę orzecznika („jeszcze więcej (mąki) było rozrzuconej na podłodze”).
Pozdrawiam
Elwira Olejniczak