Dzień dobry, Osobę, która znalazła się w przestrzeni kosmicznej określa się najczęściej jako „kosmonautę” albo „astronautę”. Niemniej, w piśmiennictwie można spotkać się z nazewnictwem, które podkreśla obywatelstwo (narodowość, „geograficzną przynależność”) astronauty (kosmonauty). Przykładowo można wymienić tu „gaganautę” („wiomanautę”) na określenie astronauty (kosmonauty) z Indii (wyrazy te odnotowało m.in. Obserwatorium Językowe UW). W tym kontekście chciałbym zadać pytanie, w jaki sposób, alternatywnie, można określić astronautę (kosmonautę) będącego obywatelem Polski (mającego polskie pochodzenie)? Czy można powiedzieć na przykład, że w przestrzeń kosmiczną został wyniesiony/wypuszczony/wysłany polonauta (polonautka) albo lechonauta (lechonautka)? Z wyrazami szacunku, Mariusz T. Kłoda

Podane wyrazy określające kosmonautów z Indii nie podkreślają narodowości, lecz – na co wskazuje się w przykładzie obrazującym ich użycie we wspomnianym słowniku, czyli „Najnowsze słownictwo polskie” prowadzonym przez Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego – pochodzą od sanskryckich wyrazów gagan i vyoma oznaczających niebo, do których dołączony został człon nauta pochodzący od gr. naútēs 'żeglarz’. Wyznaczają zatem przestrzeń, w której odbywa się lot, ich parafraza brzmiałaby dosłownie 'ten, kto żegluje po niebie’. Podobnie zresztą jest w neologizmie marsonauta, który informuje, do jakiej przestrzeni (konkretnie planety) odbywa się lot. Zaproponowane wyrazy na określenie astronauty z Polski realizowałyby inny schemat – wskazywałyby bowiem nie gdzie, ale kto odbywa lot. A skoro nie powstałyby na zasadzie analogii, pewnie trudne byłyby w deszyfracji dla przeciętnego odbiorcy (przecież nie mogłyby mieć parafrazy 'ten, kto lata do Polski’). Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by bawić się słowami i tworzyć nowe jednostki leksykalne, co nad wyraz dobrze widoczne jest na przykład w nagłówkach prasowych czy sloganach reklamowych, jednak w codziennej komunikacji powinniśmy posługiwać się wyrazami, które będą realizowały funkcje komunikacyjne. A taka jest z pewnością analityczna forma astronauta/kosmonauta z Polski.

Katarzyna Burska