Dzień dobry,
czy w tych zdaniach interpunkcja jest poprawna?
1. Wjechali na dworzec i, gdy wysiedli z autokaru, chwycił Klarę za rękę i nie puścił jej dopóki nie weszli do sklepu spożywczego i nie zaczęli robić zakupów.
2. – odparł, uśmiechając się lekko, i przysunął sobie słoik z miodem.
3. – powiedział, z irytacją w głosie.
4. Spojrzał na nią, zdziwiony, i czytał dalej.
W pierwszym zdaniu chodzi mi głównie o połączenie „i gdy”, czy przecinek powinien być przed całym zwrotem, czy tylko przed „gdy”? W drugim, czy w takim przypadku może być przed „i”? W trzecim, czy w dialogu w takiej sytuacji stawiamy przecinek po „powiedział”, a przed opisem, jak to zrobił? A w czwartym, czy oddzielać przymiotnik „zdziwiony” przecinkami?
Pozdrawiam serdecznie
W pierwszym przywołanym zdaniu połączenie „i, gdy” jest poprawne, ponieważ przecinek został postawiony przed „gdy”, aby wydzielić zdanie podrzędne („gdy wysiedli z autokaru”). Przecinek powinien również znaleźć się przed „dopóki”, ponieważ wprowadzone zostało zdanie podrzędne. Oto poprawiona wersja: „Wjechali na dworzec i, gdy wysiedli z autokaru, chwycił Klarę za rękę i nie puścił jej, dopóki nie weszli do sklepu spożywczego i nie zaczęli robić zakupów.”
Także w drugim przykładzie („odparł, uśmiechając się lekko, i przysunął sobie słoik z miodem”) przecinek przed „i” został użyty poprawnie. Wydziela imiesłowowy równoważnik zdania („uśmiechając się lekko”) z dwóch części zdania nadrzędnego („odparł” i „przysunął sobie słoik z miodem”).
W trzecim przykładzie („powiedział, z irytacją w głosie”) postawienie lub pominięcie przecinka zależy od tego, jakie znaczenie chcemy nadać zdaniu i jak interpretujemy frazę „z irytacją w głosie”. Przecinek sugeruje, że „z irytacją w głosie” jest dopowiedzeniem, dodatkowym komentarzem do sposobu mówienia. Ten zapis wprowadza pauzę i zmienia dynamikę zdania. Jeśli zależy nam, żeby odbiorca skupił się na frazie („z irytacją w głosie”) jako kluczowym elemencie naszego zdania, wtedy przecinek będzie pomocny. Konstrukcja bez przecinka będzie sugerowała, że chcemy, aby sformułowanie „powiedział z irytacją w głosie” było traktowane jako jedno spójne wyrażenie. „Irytacja w głosie” będzie wtedy integralną częścią sposobu, w jaki dana osoba coś powiedziała.
Analogicznie należy podejść do przykładu czwartego („Spojrzał na nią, zdziwiony, i czytał dalej.”). Brak przecinków w tym zdaniu będzie oznaczał, że „zdziwiony” jest częścią grupy orzeczenia (w jaki sposób spojrzał? – „zdziwiony”). W tej wersji zdanie brzmi bardziej płynnie. Wydzielenie przecinkami leksemu „zdziwiony” sugeruje, że element ten pełni funkcję dopowiedzenia, które wtrącono pomiędzy orzeczenia będące w relacji łącznej („spojrzał na nią i czytał dalej”). Taka interpunkcja wymusi pauzę i zaakcentuje „zdziwienie” jako osobny komentarz lub jako chwilowe zatrzymanie w akcji. Oba warianty są poprawne, a wybór zależy od intencji autora.
Pozdrawiam
Elwira Olejniczak