Dzień dobry,
mam problem z określeniem wyrazów dwuklasowych. Szukałam długo definicji, ale niestety nie znalazłam jej. Domyślam, się, że dwuklasowość może mieć związek dwiema klasami języka: słownikową i gramatyczną, jednak czy mam rację?
Wydaję mi się, że wyrazem dwuklasowym może być np. zaimek, ponieważ z jednej strony jest on rzeczownikiem, a z drugiej określa typową funkcję (?) rzeczownika.
Bardzo proszę o pomoc.

Terminu wyrazy dwuklasowe użył Stanisław Jodłowski w podręczniku Podstawy polskiej składni (1976). Miał na myśli sytuację polegającą na tym, że wyrazy należące do danej części mowy zmieniają czasem swoje właściwości gramatyczne do tego stopnia, że przenoszą się do innej części mowy i co za tym idzie, mogą pełnić inne funkcje składniowe. Bardzo częstym przykładem tego typu zjawiska jest przeniesienie imiesłowów przymiotnikowych (czyli form gramatycznych czasownika) do klasy przymiotników, czyli ich adiektywizacja, np. wyraz śpiący w kontekście: pies śpiący na kanapie to imiesłów, natomiast w wyrażeniu pies jest śpiący to już przymiotnik. Podobne zjawisko dotyczy:

  • przymiotników, które stają się rzeczownikami (tzw. substantywizacja), np. Ten znajomy chłopak ale To jest mój znajomy; 
  • rzeczowników, które stają się liczebnikami (tzw. numeralizacja), np. Ten czarownik ma wielką moc ale Moc serdecznych życzeń!
  • rzeczowników, które stają się przysłówkami (tzw. adwerbializacja), np. Piękny dzisiaj wieczór ale Pójdziemy tam wieczorem
  • przysłówków, które stają się przyimkami, np. Przeszedł obok ale Stoi obok szafy.

Zmiana właściwości gramatycznych polega najczęściej na ograniczeniu możliwości odmiany (np. przymiotnik chory przyjmuje formy wszystkich rodzajów, podczas gdy rzeczownik chory nie ma rodzaju nijakiego, rzeczownik wieczór odmienia się przez przypadki i liczby, a przysłówek wieczorem jest nieodmienny itp.) Niektóre wyrazy, które ulegają takim procesom, na stałe przechodzą do innej części mowy, np. myśliwy, leśniczy, gajowy, chorąży, inne z kolei funkcjonują w obu częściach mowy i o tym, jaką funkcję pełnią w danym wypowiedzeniu, decyduje kontekst.

Izabela Różycka