Dzień dobry,
czy jest jakaś reguła, która jasno mówi, kiedy stosujemy „tak” i „taki”? Na przykład:
Powrót był taki trudny.
Powrót był tak trudny.
Są to wykładniki stopnia i gradacji, ale bardzo często odnoszę wrażenie, że można ich używać zamiennie. Czy są konteksty, w których jednak nie można ich używać jako synonimów?
Pozdrawiam

 „Tak” i „taki” mają różne funkcje i nie zawsze mogą być używane w tych samych kontekstach. „Tak” to przysłówek (określenie stopnia).
Wielki słownik języka polskiego PAN podaje, że „tak” pozwala nadawcy wskazać sposób „w jaki coś się odbywa lub istnieje, nie opisując go słowami, bo odbiorca zidentyfikuje go na podstawie tego, o czym była lub będzie mowa lub ponieważ nadawca wykonuje ruchy naśladujące ten sposób”.  Słowa „tak” używamy do wyrażania stopnia cechy lub intensywności. Pozwala ono modyfikować znaczenie przymiotników, przysłówków lub czasowników. Odpowiada na pytanie „w jakim stopniu?”. W przykładzie „Powrót był tak trudny” „tak” oznacza stopień tej trudności, podkreślamy w ten sposób, że powrót był bardzo trudny. Warto zauważyć, że „tak” zazwyczaj wymaga porównania lub wyjaśnienia (często wprowadzonego przez „że”), np.: „On mówi tak szybko, że trudno go zrozumieć; Byłem tak zmęczony, że od razu zasnąłem.”

Jak podaje Wielki słownik języka polskiego PAN „taki” to „zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa, o której będzie mowa (np. On jest taki jak ojciec.), o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi (np. Nie spotkasz drugiej takiej kobiety.), o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji (np. Kto to jest? A taki jeden.)”. „Taki” odnosi się do jakości lub rodzaju czegoś. Odpowiada na pytanie „jaki?”. Często dotyczy też konkretnego przedmiotu, sytuacji lub osoby, które w danym kontekście zostały lepiej scharakteryzowane. W zdaniu „Powrót był taki trudny”, zaimek „taki” odnosi się do typu lub rodzaju tej trudności. Inne przykłady to: „Nigdy nie spotkałem takiej osoby; To jest taki problem, który trudno rozwiązać.”

Należy pamiętać, że „tak” koncentruje się na stopniu cechy, intensywności (np. „Powrót był tak trudny, że chciałem zrezygnować.”).
„Taki” odnosi się do rodzaju lub charakterystyki (np. „To był taki trudny powrót, jakiego jeszcze nie przeżyłem.”). „Tak” wyraża intensywność lub stopień, często wymaga uzupełnienia („że”). „Taki” wskazuje na specyficzny charakter czegoś. Chociaż może wydawać się, że w wielu kontekstach „tak” i „taki” występują zamienne, to jednak precyzyjny dobór słowa modyfikuje znaczenie lub styl zdania.

Pozdrawiam

Elwira Olejniczak